ސުންނަތް: އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގެ ދެވަނަ މަޞްދަރު

ޑރ ޢަބްދުލްމަޖީދު ޢަބްދުލްބާރީ

"ޤުރުއާން ޤަބޫލު ކުރިއަސް އަހަރެމެންނަށް ސުންނަތް ޤަބޫލު ނުކުރެވޭނޭ ކަމުގައި ދަޢުވާކުރާ ބަޔަކު އިސްލާމުންނަށް ނިސްބަތްވާ މީހުންގެ ތެރޭގައި އެބައުޅެއެވެ. ޙަދީޘްކުރައްވާފައިވެއެވެ. "މިއުއްމަތުގެ ބަޔަކު ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ބަސްފުޅު ދޮގުކުރާ ދުވަހެއް އައުން ވަރަށް ގާތެވެ. އެފަދަ މީހަކަށް ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ޙަދީޘްފުޅު އިވޭ ހިނދު ބޮޑާކަމާއިއެކު ލެނގިލައިގެންހުރެ ބުނާނެއެވެ. ތިޔަބައިމީހުންނާއި އަހަރެމެންނާ ދެމެދު މިވަނީ ﷲގެ ފޮތެވެ. ފަހެ މިފޮތުގައި ޙަލާލުކަމުގައި އައިސްފައިވާ ކަމެއްވިއްޔާ އެކަމަކީ ޙަލާލުކަމެއް ކަމުގައި އަހަރެމެން ބަލާފާނަމެވެ. އަދި މިފޮތުގައި ޙަރާމްކަމެއް ކަމުގައި އައިސްފައިވާ ކަމެއްވިއްޔާ އެއީ ޙަރާމްކަމެއް ކަމުގައި އަހަރެމެން ބަލާފާނަމެވެ."

މިމަޒުމޫނުގައި އަޅުގަނޑު ބަލާފައިވާނީ ސުންނަތަކީ އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގެ މަޞްދަރެއްގެ ޙައިޘިއްޔަތުންނެވެ. އެހެން ޢިބާރާތަކުން ދަންނަވާ ނަމަ ކީރިތި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ސުންނަތަކީ މުސްލިމުން އެއަށް ޢަމަލު ކުރުން ވާޖިބު އެއްޗެއްކަން ސާބިތުކޮށް ދިނުމުގެ މައްޗަށެވެ. މިމައްސަލައަކީ ފަހަކަށް އައިސް މުސްލިމުންގެ ތެރެއިން ގިނަ ބަޔަކަށް އޮޅިފައިވާ މައްސަލައެކެވެ. ޤުރުއާން ޤަބޫލު ކުރިއަސް އަހަރެމެންނަށް ސުންނަތް ޤަބޫލު ނުކުރެވޭނޭ ކަމުގައި ދަޢުވާކުރާ ބަޔަކު އިސްލާމުންނަށް ނިސްބަތްވާ މީހުންގެ ތެރޭގައި އެބައުޅެއެވެ. މީގެ ތެރެއިން ބައެއް މީހުން ބުނަނީ ސުންނަތް އަހަރެމެންނާ ހަމައަށް އައިސްފައިވަނީ އެހާ އިތުބާރު ހުރި ގޮތަކަށް ނޫނެވެ. އަނެއް ބަޔަކު ބުނަނީ ޤުރުއާނުގައި އައިސްފައިވާ ޙުކުމުގެ އިތުރަށް ސުންނަތުން އައިސްފައިވާ ޙުކުމެއް ޤަބޫލު ނުކުރެވޭނޭ ކަމުގައެވެ. ހަމަ އެފަދައިން މުސްލިމުންގެ ތެރެއިން ގިނަ ބަޔަކަށް ހީވެފައި އޮންނަނީ ސުންނަތުން ސާބިތުވިއަސް ޤުރުއާނުގައި އޭގެ ޙުކުމް އައިސްފައިނުވާ ކޮންމެ ކަމަކީ ކުރުމުން ޘަވާބު ލިބޭ އަދި ނުކޮށް ދޫކޮށް ލިޔަސް ޢަޛާބު ނުލިބޭ ކަމެއް ކަމަށެވެ.

އާދެ! ސުންނަތަކީ ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ އަރިހުން ސާބިތުވެފައިވާ އެކަލޭގެފާނުގެ އެންމެހައި ބަސްފުޅު ތަކާއި އެކަލޭގެފާނު ކުރައްވާފައިވާ އެންމެހައި ކަންތައްތަކާއި އެކަލޭގެފާނުގެ ކުރިފުޅު މަތީގައި ކަމެއް ހިނގައި އެކަމަކަށް އިންކާރު ނުކުރެއްވި ކޮންމެ ކަމެކެވެ. ބައެއް ފަހަރު ބިދުޢަތުގެ އިދިކޮޅު މާނައަށްވެސް ސުންނަތޭ ކިޔައެވެ. މިވެނި ކަމަކީ ސުންނަތެކެވެ. އެވެނި ކަމަކީ ބިދުޢަތެކެވެ ބުނާ ބީދައިންނެވެ. އެބަހީ އަޅުކަމެއްގެ ގޮތުގައި ކުރަން ސުންނަތުން ސާބިތުވާ ކަންކަމާއި ސާބިތުނުވާ ކަންކަމެވެ.

ފިޤްހު ޢިލްމުވެރިންގެ އިޞްތިލާޙްގައި ޢިބާދާތުގެ ކަންތައްތަކުގެ ތެރެއިން ސުންނަތް ކަންތަކަކީ އެކަމެއް ކުރުމުން ޘަވާބުލިބޭ އަދި ނުކޮށް ދޫކޮށް ލިއަސް ޢަޛާބު ނުލިބޭ ކަންކަމެވެ. މީގެތެރޭގައި ރަވާތިބު ސުންނަތާއި ޝައްވާލު މަހުން ހަދުވަހު ރޯދަ ހިފުމާއި އެއްފަހަރަށް ވުރެ ގިނަ ފަހަރަށް ޙައްޖުވުން ފަދަ ކަންކަން ހިމެނެއެވެ.

ކީރިތި ޤުރުއާނާ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ސުންނަތަކީ އިސްލާމްދީނުގެ މައިގަނޑު ދެ މަޞްދަރެވެ. ޤުރުއާނާ ސުންނަތާ ދެމެދު ވާ ގުޅުމަކީ ޝަހާދަތުގެ ދެކަލިމައާ ދެމެދު ވާ ގުޅުމެވެ. އެދެކަލިމަ އެކަތި އަނެކައްޗާ ވަކިނުވާ ފަދައިން ޤުރުއާނާ ސުންނަތާވެސް ވަތްކެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ. ޝަހާދަތުގެ ދެކަލިމަ ދުލުން ކިޔައި އެއަށް އީމާން ނުވާހާ ހިނދަކު އެއްވެސް މީހެއްގެ އީމާންކަން ފުރިހަމަ ނުވާ ފަދައިން ޤުރުއާނާއި ސުންނަތް ޤަބޫލުކޮށް މިދެމަޞްދަރުގެ ޙުކުމްތަކަށް ތަބާ ނުވަނީސް އެމީހުންގެ އީމާންތެރިކަން ފުރިހަމައެއް ނުވާނެއެވެ.

ޝައްކެއްނެތް ގޮތުގައި އިސްލާމްދީނުގެ ހުރިހާ ޙުކުމް ތަކުގެ ތަފްޞީލު ޤުރުއާނުގައި އިސްފައެއް ނުވެއެވެ. ޤުރުއާނުގައި ގިނަ ޙުކުމް ތައް އައިސްފައިވަނީ އިޖްމާލީ ގޮތެއްގައެވެ. ނަމަވެސް އޭގެ ތަފްޞީލާއި އެކަން ކުރަންވީގޮތް އައިސްފައިވަނީ ސުންނަތުގައެވެ. ރަސޫލު ކަމާއިގެން ފޮނުއްވި އިރު އެކަލޭގެފާނުގެ މައްޗަށް ބާވައި ލެއްވި ޤުރުއާނުގައިވާ ޙުކުމްތައް މީސްތަކުންނަށް ބަޔާންކޮށް ދެއްވުމަށް މާތްﷲ ވަނީ އެކަލޭގެފާނަށް އަމުރު ކުރައްވާފައެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީ ކުރައްވާފައިވަނީ މިފަދައިންނެވެ. وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ (النحل44)
މާނައީ: "އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ކަލޭގެފާނަށް ޤުރުއާން ބާވައި ލެއްވީ އެބައިމީހުންނަށް ބާވައިލެއްވި ތަކެތި މީސްތަކުންނަށް ކަލޭގެފާނު ބަޔާންކޮށް ދެއްވުމަށްޓަކައެވެ. އަދި އެބައިމީހުން ފިކުރު ކުރުމަށްޓަކައެވެ."

ކީރިތި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަވަނީ ޤުރުއާނުގައިވާ އެންމެހައި ޙުކުމް ތަކާއި އިރުޝާދުތައް މީސްތަކުންނަށް ޢަމަލީ ގޮތުން ދަސްކޮށް ދެއްވާފައެވެ. ބަޔާން ކޮށްދެއްވާ ފައެވެ. މުސްލިމުންގެ މައްޗަށް ޙައްޖު ފަރުޟު ކުރެއްވިކަން ޤުރުއާނުގައި މާތްﷲ އަންގަވާފައި ވެއެވެ. ނަމަވެސް ޙައްޖުގެ އަޅުކަންތައް ފުރިހަމަ ކުރާނޭ ގޮތުގެ ތަފްޞީލު ޤުރުއާނުގައި އައިސްފައެއް ނުވެއެވެ. އެކަންތައްތައް އައިސްފައިވަނީ ސުންނަތުގައެވެ. ކީރިތި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަވަނީ އަމިއްލަފުޅަށް ޙައްޖުވެ ވަޑައިގެން ޢަމަލީ ގޮތުން ޙައްޖުގެ އަޅުކަން އަދާ ކުރަންވީ ގޮތް މީސްތަކުންނަށް ދަސްކޮށް ދެއްވާފައެވެ. އަދި ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ކިބައިން ޙައްޖުގެ އަޅުކަން އަދާ ކުރާނޭ ގޮތް ތިޔަބައިމީހުން ލިބިގަންނާށޭވެސް ޙައްޖުގެ އަޅުކަން އަދާ ކުރެއްވުމުގެ ތެރޭގައި ޙަދީޘް ކުރައްވާފައި ވެއެވެ. ޒަކާތްވެސް ފަރުޟު ކުރެއްވިކަން ޤުރުއާނުގައި އައިސްފައި ވެއެވެ. ނަމަވެސް ޒަކާތް ނެރެންވާ މިންވަރާއި ނިޞާބާއި، ޒަކާތް ނެރެން ޖެހެނީ ޙަޥްލު ހަމަވުމުން ކަމާއި މިކަންކަމުގެ ތަފްޞީލުވެސް އައިސްފައިވަނީ ސުންނަތުގައެވެ. އަދި ކިއެއްތޯއެވެ. އިސްލާމްދީނުގެ އެންމެ މުހިންމު ރުކުން ކަމުގައިވާ ނަމާދުގެ ރަކުޢަތް ތަކުގެ ޢަދަދާއި އެނަމާދުގެ ރުކުންތަކާއި ފަރުޟުތައް އަދި ނަމާދު ކުރަންވީ ގޮތުގެ ތަފްޞީލުވެސް ޤުރްއާނުގައި އައިސްފައެއް ނުވެއެވެ. އެހެން ކަމުން އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘް ކުރައްވާފައިވެއެވެ.
"صَلُّوا كَمَا رَأَيْتُمُوْنِي أُصَلِّي"
މާނައީ: ތިމަންކަލޭގެފާނު ނަމާދު ކުރައްވަނިކޮށް ތިޔަބައިމީހުން ދުށްގޮތަށް ތިޔަބައި މީހުން ނަމާދު ކުރާށެވެ. ކަން މިހެން ހުރުމާއެކު އަޅުގަނޑުމެން ދަންނަން ޖެހޭ ޙަޤީޤަތަކީ ކީރިތި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ސުންނަތަކީ އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގެ ބައެއް ކަމެވެ. އަދި އެއީ އެކަލޭގެފާނަށް އިއްވަވާފައިވާ ވަޙީގެ ބައެއް ބައެއްވެސް ކަމެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީ ބަސްފުޅުގައިވަނީ މިފަދައިންނެވެ.
وَمَا يَنْطِقُ عَن الْهَوَى . إِنْ هُوَ إِلاَّ وَحْيٌ يُوحَى . (النجم 4.3)
މާނައީ: އަދި އެކަލޭގެފާނު (ރަސޫލާ) އަމިއްލަ އެދުންފުޅަށް ވާހަކަ ފުޅެއް ނުމެ ދައްކަވާމެއެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ ވާހަކަފުޅަކީ، އެކަލޭގެފާނަށް ވަޙީ ކުރެވުނު ވަޙީއެއް ފިޔަވައި އެހެން އެއްޗެއް ނޫނެވެ. ކީރިތި ޤުރުއާން އަޅުގަނޑުމެންނާ ހަމައަށް އައިސްފައިވަނީ ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ދޫފުޅު މަތިން ކަމުގައި ވީ ހިނދު އެކަލޭގެފާނުގެ ސުންނަތަށް އީމާންނުވާ މީހާ ޙަޤީޤަތުގައި ޤުރުއާނަކަށްވެސް އީމާންވާ ކަމުގައި ނުވެއެވެ. އަދި ﷲ އަށް ކިޔަމަންވާ މީހަކު ކަމުގައި ނުވެއެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީ ކުރައްވާފައި ވަނީ މިފަދައިންނެވެ.
مَنْ يُطِعْ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ وَمَنْ تَوَلَّى فَمَا أَرْسَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظاً (سورة النساء 80)
މާނައީ: "ރަސޫލާއަށް ކިޔަމަން ގެންފި މީހާ ހަމަކަށަވަރުން ﷲއަށް ކިޔަމަން ގެންފިއެވެ. އަދި (ﷲ އާ އެކަލާނގެ ރަސޫލާއަށް ކިޔަމަންނުވެ) ފުރަގަސްދީފި މީހާ ދަންނާށެވެ. ފަހެ ތިމަން ރަސްކަލާގެ އެކަލޭގެފާނު އެބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ބާރުވެރިއެއް ކަމުގައި ނުފޮނުއްވަމެވެ. އެބަހީ އެފަދަ ނުކިޔަމަންތެރިންނަށް، އެބައިމީހުންގެ ނުކިޔަމަންތެރި ކަމުގެ އުޤޫބާތް ދެއްވާ ހުށީ ތިމަން ކަލާނގެއެވެ." އަދިވެސް ވަޙީ ކުރައްވާފައި ވެއެވެ.
" وَمَا آتَاكُمْ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا "(الحشر 7) މާނައީ: އަދި ރަސޫލާ ތިޔަބައިމީހުންނަށް ގެނެސް ދެއްވި ކޮންމެ އެއްޗެއްގައި ފަހެ ތިޔަބައިމީހުން ހިފާށެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނު ތިޔަބައިމީހުންނަށް ނަހީ ކުރެއްވި ކޮންމެ ކަމަކުން ފަހެ ތިޔަބައިމީހުން ދުރުވެ ގަންނާށެވެ. މާތްﷲ ވަޙީ ކުރައްވާފައި ވެއެވެ.
"مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ وَمَنْ تَوَلَّى فَمَا أَرْسَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظاً" (النساء 80)
މާނައީ: އަދި ރަސޫލައަށް ކިޔަމަން ގެންފި މީހާ ﷲއަށް ކިޔަމަން ގެންފިކަން ކަށަވަރެވެ. ހަމަ މިމާނާގައި އިތުރު އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘް ކުރައްވާފައި ވެއެވެ.
'مَنْ أَطَاعَنِي فَقَدْ أَطَاعَ اللهَ, وَمَنْ عَصَانِي فَقَدْ عَصَى اللهَ' ( البخاري)
މާނައީ: "ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ކިޔަމަންގެންފި މީހާ ހަމަކަށަވަރުން ﷲއަށް ކިޔަމަން ގެންފިއެވެ. އަދި ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ނުކިޔަމަންތެރި ވެއްޖެ މީހާ ހަމަކަށަވަރުން ﷲއަށް އުރެދިއްޖެއެވެ." އަދިވެސް ޙަދީޘް ކުރައްވާފައި ވެއެވެ.
'كُلُّ أُمَّتِي يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ إِلاَّ مَنْ أَبَى, قِيْلَ: وَمَنْ يَأْبَى؟ قاَلَ: مَنْ أَطَاعَنِي دَخَلَ الْجَنَّةَ وَمَنْ عَصَانِي فَقَدْ أَبَى'(البخاري)
މާނައީ: "ތިމަން ކަލޭގެފާނުގެ އުއްމަތުގެ މީހުން ތެރެއިން ދެކޮޅު ހަދައިފި މީހަކު މެނުވީ އެންމެންވެސް ސުވަރުގެ ވަންނަ ހުއްޓެވެ. އެހިނދު އަޞްޙާބު ބޭކަލަކު ދެންނެވިއެވެ. އޭﷲގެ ރަސޫލާއެވެ! ދެކޮޅު ހަދަނީ ކާކުތޯއެވެ؟ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. ތިމަން ކަލޭގެފާނަށް ކިޔަމަން ގެންފި މީހެއް ނަމަ ސުވަރުގެ ވަންނަ ހުއްޓެވެ. އަދި ތިމަން ކަލޭގެފާނަށް ނުކިޔަމަންތެރި ވެއްޖެ މީހާ ހަމަ ކަށަވަރުން ދެކޮޅު ހަދައިފިއެވެ."
ޤުރުއާނުގައި ވާރިދު ވެފައި ނެތަސް ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ކުރައްވާ ޙުކުމެއް ނަމަ އެއީ މާތް ﷲ އެކަލޭގެފާނަށް ވަޙީގެ ޛަރީޢާއިން އަންގަވައިގެން ކުރައްވާ ޙުކުމެކެވެ. މީގެ ބައެއް ހެކިތައް މިތާނގައި ނަކަލުކޮށް ލާނަމެވެ.
ބަދުއަޚްލާގީ މައްސަލައެއްގައި ބެދިފައިވާ މީހެއްގެ ބައްޕައަކު އެއްދުވަހަކު އައިސް ކީރިތި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ އަރިހުގައި ދެންނެވިއެވެ. އޭﷲ ގެ ރަސޫލާއެވެ! އަހަރެމެންގެ މެދުގައި ﷲ ގެ ފޮތުގައިވާ ގޮތަށް ޙުކުމް ކޮށްދެއްވާށެވެ. އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. ﷲ ގަންދެއްވައި ވިދާޅުވަމެވެ. ހަމަކަށަވަރުންވެސް ތިބާގެ ދެމީހުންގެ މެދުގައި ﷲގެ ފޮތުގައިވާ ގޮތަށް ޙުކުމް ކޮށްދެއްވާ ހުށީމެވެ. މިހެން ޙަދީޘް ކުރައްވައި، ދަޢުވާ ހުށަހެޅި މީހާގެ ދަރިފުޅުގެ މައްޗަށް، ސަތޭކަ އެތިފަހަރުން ހައްދު ޖަހައި އެއްއަހަރު ދުވަހަށް އަރުވާ ލުމަށް ޙުކުމް ކުރެއްވިއެވެ. (މުސްލިމް)

މިޙަދީޘްގައި އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވެފައިވާ ގޮތުން، ޙުކުމް ކުރެއްވީ ﷲގެ ފޮތުގައިވާ ގޮތަށެވެ. ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި އަރުވާލުމުގެ ޙުކުމެއް އައިސްފައެއް ނުވެއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް އެއީ ޤުރުއާނުގެ ޙުކުމް ކަމުގައި އެކަލޭގެފާނުގެ ޞަރީޙަ ބަސްފުޅުން އެވަނީ ބަޔާންކޮށް ދެއްވާފައެވެ. އެހެން ކަމުން ޤުރުއާނުގައި ކަނޑައެޅިގެން އައިސްފައި ނުވިނަމަވެސް ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ކުރައްވާ ފައިވާ ޙުކުމްތަކަކީ ނުވަތަ އެކަލޭގެފާނު ކުރައްވާފައިވާ އަމުރުފުޅު ތަކާއި ނަހީ ތަކަކީ ﷲގެ އަމުރުފުޅަށް ކުރައްވާ ފައިވާ ޙުކުމް ތަކެކެވެ. އަދި އެކަލާނގެ އަމުރުފުޅަށް ކުރައްވާފައިވާ އަމުރުފުޅު ތަކާއި ނަހީތަކެވެ.

އަލްބައިހަޤީ ގެ ރިވާޔަތެއްގައި ވެއެވެ. ޢިމްރާން ބިން ޙުޞައިން ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ޝަފާޢަތުގެ ވާހަކަ އައިސްފައިވާ ޙަދީޘެއް ވިދާޅުވެ ދެއްވުމުން އަޑު އަހަން ތިބި މީހުންގެ ތެރެއިން މީހަކު ބުންޏެވެ. ތިޔަވިދާޅުވާ ޙަދީޘް ތަކަކީ ޤުރުއާނުގައި އެއިގެ އެއްވެސް އަޞްލެއް ފެންނަންނެތް ޙަދީޘް ތަކެކެވެ. އެހިނދު ޢިމްރާން ވަރަށް ބޮޑަށް ކޯފާވެ ވަޑައިގެން އެމީހާއާ ދިމާއަށް ވިދާޅުވިއެވެ. ކަލޭ ޤުރުއާން ކިޔެވިން ހެއްޔެވެ؟ އޭނާ އާދޭހޭ ދެންނެވުމުން ވިދާޅުވިއެވެ. އެހެންވެއްޖެއްޔާ ޤުރުއާނުގައި ޢިޝާ ނަމާދުގައިވަނީ ހަތަރު ރަކުޢަތް ކަމަށާއި މަޢްރިބް ނަމާދުގައި ތިން ރަކްޢަތް ކަމަށާއި ފަތިސް ނަމާދުގައި ވަނީ ދެ ރަކްޢަތް ކަމަށާއި މެންދުރު ނަމާދުގައި ހަތަރު ރަކުޢަތް ކަމަށާއި ޢަޞްރު ނަމާދުގައި ހަތަރު ރަކްޢަތް ކަމުގައި އެބަވޭހެއްޔެވެ؟ އޭނާ ނޫނެކޭ ދެންނެވިއެވެ. ވިދާޅުވިއެވެ. އެހެން ވެއްޖެއްޔާ މިވާހަކަ ކަލޭމެންނަށް އެނގުނީ ކޮން ބައެއްގެ ފަރާތުން ހެއްޔެވެ؟ އަހަރެމެންގެ ފަރާތުން ނޫން ހެއްޔެވެ؟ އަހަރެމެންނަށް އެކަންތައް އެނގުނީ ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ އަރިހުންނެވެ. ޤުރުއާނުގައި ކޮނެމް ސާޅީސް ބަކަރިން ބަކަރިއެއް ޒަކާތަށް ނެރޭށެވެ އެބައޮތް ހެއްޔެވެ؟ އަދި މިވެނި ވަރަކުން ޖަމަލެއް ނެރޭށެވެ އެބައޮތް ހެއްޔެވެ؟ އަދި މިވެނި ވަރަކުން ދިރުހަމެކޭ އެބައޮތް ހެއްޔެވެ؟ އޭނާ ނޫނެކޭ ދެންނެވިއެވެ. ވިދާޅުވިއެވެ. އެހެން ވެއްޖެއްޔާ މިވާހަކަ ކަލޭމެންނަށް އެނގުނީ ކޮންބައެއްގެ ފަރާތުން ހެއްޔެވެ؟ އަހަރެމެންނަށް އެކަންތައް އެނގުނީ ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ އަރިހުންނެވެ. އަދި ވިދާޅުވިއެވެ. ޤުރުއާނުގައި: وَلْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ (الحـج 29) މާނައީ: އަދި ގެފުޅުގެ ވަށައިގެން ޠަވާފު ކުރާ ހުށި ކަމެވެ. މިފަދައިން އައިސްފައިވާ ހިނދު ގެފުޅުގައި 7 ފަހަރު މިފަދައިން އައިސްފައިވާ ހިނދު ގެފުޅުގައި 7 ފަހަރު ޠަވާފުކޮށްފައި މަޤާމް އިބްރާހީމްގެ ފަހަތުގައި ދެރަކްޢަތް ނަމާދެއް ކުރާށޭ ވޭހެއްޔެވެ؟ ޤުރުއާނުގައި މާތްﷲ ވަޙީކުރައްވާ ފައިވާ މިބަސްފުޅު ތިޔަބައިމީހުން ނާހަނީ ހެއްޔެވެ؟ وَمَا آتَاكُمْ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا (الحشر 6) މިހެން ވިދާޅުވެފައި ޢިމްރާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ފަހެ ހަމަކަށަވަރުން ތިޔަބައިމީހުންނަށް ނޭގޭ ކިތަންމެ އެއްޗެއް އަހަރެމެންވަނީ ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ އަރިހުން ލިބިގެންފައެވެ.

ޖާބިރު ބުނު ޢަބްދުﷲ ގެ އަރިހުން އަލްޙާކިމާއި އައްތިރުމިޒީއާއި އިބުނު މާޖާ ރިވާ ކުރެއްވިއެވެ. ޖާބިރު ވިދާޅުވިއެވެ. المقدام بن معدي كرب ވިދާޅުވަނިކޮށް ތިމަން އަޑު އެހީމެވެ. ޚައިބަރު ހަނގުރާމައިގެ ދުވަހު ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ އެއްޗެހި ތަކެއް ޙަރާމް ކުރެއްވިއެވެ. ތިޔައިގެ ތެރެއިން މީހަކު – އެބަހީ މިއުއްމަތުގެ ބަޔަކު – ތިމަން ކަލޭގެފާނުގެ ބަސްފުޅު ދޮގުކުރާ ދުވަހެއް އައުން ވަރަށް ގާތެވެ. އެފަދަ މީހަކަށް ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ޙަދީޘްފުޅު އިވޭ ހިނދު ބޮޑާކަމާއިއެކު ލެނގިލައިގެންހުރެ ބުނާނެއެވެ. ތިޔަބައިމީހުނާއި އަހަރެމެންނާ ދެމެދު މިވަނީ ﷲގެ ފޮތެވެ. ފަހެ މިފޮތުގައި ޙަލާލުކަމުގައި އައިސްފައިވާ ކަމެއް ވިއްޔާ އެކަމަކީ ޙަލާލު ކަމެއް ކަމުގައި އަހަރެމެން ބަލާފާނަމެވެ. އަދި މިފޮތުގައި ޙަރާމް ކަމުގައި އަހަރެމެން ބަލާފާނަމެވެ. ދެން ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. ދަންނައެވެ! ހަމަކަށަވަރުން ﷲ ގެ ރަސޫލާ ޙަރާމް ކުރައްވާ ކަންތަކަކީ ﷲ ޙަރާމް ކުރައްވާ ކަންތައް ފަދަ ކަންކަމެވެ.
އަލް ބުޚާރީއާއި މުސްލިމްގެ ރިވާޔަތެއްގައި އައިސްފައިވެއެވެ. ޙަދީޘްގައި މަނާ ކުރައްވާފައިވާ ބައެއް ކަންތައް ކުރާމީހުންނަށް ލަޢުނަތް ލެއްވުން އެދި ޢަބްދުﷲ ބިން މަސްޢޫދު ދުޢާ ކުރެއްވި ޚަބަރު އުއްމު ޔައުޤޫބު ނަމަކަށް ކިޔާ އަންހެނަކަށް ލިބުމުން އިބްނު މަސްޢޫދު އަރިހަށް އައިސް ދެންނެވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ކަލޭގެފާނު މިވެނި އެވެނިހެން ވިދާޅުވި ޚަބަރު އަޅުގަނޑަށް ވަނީ ލިބިފައެވެ. އިބްނު މަސްޢޫދު ވިދާޅުވިއެވެ. ﷲގެ ރަސޫލާ އެބައެއްގެ މައްޗަށް ލަޢުނަތް ލައްވާފައިވާ ބައެއްގެ މައްޗަށް ލަޢުނަތް ލެއްވުމަށް އަހަރެން ދުޢާ ނުކުރަންވީ ކީއްވެހެއްޔެވެ؟ އަދި އެއީ ޤުރުއާނުގައިވެސް ވާ ޙުކުމެކެވެ. އެހިނދު އެކަނބުލޭގެ ދެންނެވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން އަޅުގަނޑު ޤުރުއާން އެއްކޮޅުން އަނެއްކޮޅަށް ވަނީ ކިޔާފައެވެ. އެކަމަކު ތިޔަ ވިދާޅުވާ ވާހަކައެއް އަޅުގަނޑެއް ނުދެކެމެވެ. އިބްނު މަސްޢޫދު ވިދާޅުވިއެވެ. ކަނބުލޭގެ އެފޮތް ރަނގަޅަށް ކިޔެވިނަމަ މިވާހަކަ ކަނބުލޭގެއަށް ފެނުނީހެވެ. وَمَا آتَاكُمْ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا (الحشر 6) އަދި ރަސޫލާ ތިޔަބައިމީހުންނަށް ގެނެސް ދެއްވި ކޮންމެއެއްޗެއްގައި ފަހެ ތިޔަބައިމީހުން ހިފާށެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނު ތިޔަބައިމީހުންނަށް ނަހީކުރެއްވި ކޮންމެ ކަމަކުން ފަހެ ތިޔަބައިމީހުން ދުރުވެ ގަންނާށެވެ. މިއާޔަތް ކަނބުލޭގެ ނުކިޔަވަން ހެއްޔެވެ؟ ކިޔެވީމެވެ. އެކަނބުލޭގެ ދެންނެވިއެވެ. ވިދާޅުވިއެވެ. އެހެން ވެއްޖެއްޔާ އެއީ ޤުރުއާނުގައި މަނާ ކުރައްވާފައިވާކަމެކެވެ.

ޝައްކެތްނެތްގޮތުގައި މާތްﷲ އަޅުގަނޑުމެންގެ ގާތަށް ރަސޫލަކު ފޮނުއްވާފައިވަނީ އެކަލޭގެފާނަށް ތަބާ ވުމަށެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ދިރިއުޅުމުގެ ހުރިހާ ކަމެއްގައިވެސް އެކަލޭގެފާނަކީ ނަމޫނާއެއް ކަމުގައި ބެލުމަށެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީ ކުރައްވާފައި ވެއެވެ.
لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيراً (الحزاب21)
މާނައީ: ހަމަކަށަވަރުން ﷲ ގެ ރަސޫލާގެ ކިބައިގާ ތިޔަބައިމީހުންނަށް ރިވެތި ވެގެންވާ ނަމޫނާއެއް ވެއެވެ. އެއީﷲ ގެ ދަރުމައާއި އާޚިރަތުގެ ޘަވާބަށް އެދޭ އަދި ގިނަގިނައިން ﷲ ހަނދުމަކުރާމީހަކަށެވެ. 

ދުނިޔެމަތީގައި އިންސާނަކަށްލިބޭނެ އެންމެ މަތިވެރި ނިޢުމަތަކީ، އޭނާ ހެއްދެވި ކަލާނގެ ރުއްސަވައި ވޮޑިގަތުން ޙާޞިލް ވުމެވެ. މިމަތިވެރި ނިޢުމަތް ޙާޞިލް ވާންއޮތީ އެކަލާނގެ ފޮނުއްވި ރަސޫލާއަށް ފުރިހަމައަށް ތަބާ ވެގެންނެވެ.
قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمْ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ (آل عمران)
 މާނައީ: ކަލޭގެފާނު ވިދާޅު ވާށެވެ! ތިޔަބައިމީހުން ﷲ އަށް ލޯބިވާ ކަމުގައި ވާނަމަ ފަހެ، ތިޔަބައިމީހުން ތިމަން ކަލޭގެފާނަށް ތަބާވާށެވެ! އޭރުން ﷲ ތިޔަބައިމީހުން ދެކެ ލޯބިވެ ވޮޑިގެންވާނެއެވެ. އަދި ތިޔަބައިމީހުންނަށްޓަކައި ތިޔަބައިމީހުންގެ ފާފަތައް ފުއްސަވައި ދެއްވާނެއެވެ. ﷲ އީ ގިނަގިނައިން ފާފަ ފުއްސަވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ.

ކީރިތި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ސުންނަތަކީވެސް ކީރިތި ޤުރުއާން ފަދައިން އެއަށް ޢަމަލު ކުރަންޖެހޭ އެއްޗެއްކަން އިސްވެ ދިޔަ އާޔަތްތަކާއި ޙަދީޘް ތަކަށް ނަޒަރު ހިންގާ ފިކުރު ކޮށްފި ކޮންމެމީހަކަށް ރަނގަޅަށް އޮޅުން ފިލާނެއެވެ. އަދި އެއީ އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގެ މަސްދަރުތަކުގެ ތެރެއިން މަޞްދަރެއް ކަންވެސް އެނގޭނެއެވެ. އެބަހީ ޝަރުޢީ ޙުކުމް ތަކުގެ ދަލީލު ޤުރުއާނުން ސާބިތު ކުރެވޭ ފަދައިން ސުންނަތުންވެސް އެފަދަ ޙުކުމްތައް ސާބިތު ކުރެވޭ ވާހަކައެވެ. ކަމަކާމެދު ޤުރުއާނުގައި ވަކިގޮތަކަށް އައިސްފައި ނެތަސް އެކަމުގެ ޙުކުމް ސުންނަތުން ސާބިތުވެއްޖެ ހިނދެއްގައި އެއީވެސް އިސްލާމްދީނުގެ ޙުކުމެއް ކަމުގައި ޤަބޫލު ކުރަން ޖެހޭނެއެވެ. އެހެން ނަހަދައިފި މީހެއްގެ އީމާންކަން ފުރިހަމައެއް ނުވާނެއެވެ. އަދި އެމީހަކީ ދިންނަވަނިވި މީހެއް ކަމުގައި ނުމެވޭމެއެވެ.

***************************************************** 
ނޯޓް: "ދަރުމަ" 2004 ޖޫންގެ ޢަދަދުން ނަގާފައި